Kökboya

Rubia tinctorium

Gentiyan Takımı / Kökboyagiller

Ormanlık alanlarda sıkça görülen tırmanıcı bir bitkidir. Belgrad Ormanında kolaylıkla görebilirsiniz.

Kökleri kurutulup çay yapılır. Bu çay idrar yollarına iyi gelir, safra söktürücüdür. Tentürünü de yapabilirsiniz.

Köklerinden alizarin ve parparin denilen madde elde edilir. Kök boyanın ana maddesidir.

Kırmızı kökleri kurutulup öğütülür.

Kök boyanın boyar maddesi;

sodyum dithionit ile turuncu,

oksalik asit ile kremit rengi,

kalay klorür ile turuncu,

şap ile açık kremit,

potasyum bikromat ile taba,

krom tartarla koyu taba,

kalsiyum karbonatla açık şarap rengi,

saçıkıbrısla kahverengi,

göztaşı ile gri-kahverengi renkler elde edilir.

Taze meyvelerin ekstraktları da boyar madde olarak kullanılır. Değişik mineral tuzlarla farklı versiyonda renkler verir.

Sodyum dithionitle sarımsı-gri,

kalsiyum karbonatla koyu gri,

şapla gri-yeşil,

potasyum bikromatla sarımsı-yeşil,

saçıkıbrısla haki,

göztaşı ile yeşil,

sodyum karbonatla lacivert,

kalay klorürle yanık sarı renkleri elde edilir.

Boyanın yapılışı: Su, 50-60 °C ısıtılır. içerisine %1.4-4 oranında mordan (%0.5-5 amonyum sülfat ve %5-10 susuz sodyum sülfat) ilave edildikten sonra boyanacak madde (yün) içerisine ilave edilir.

10 dakika bekletilip daha sonra süzülür ve kaynama sıcaklığında 1.0-1.5 saat süre ile boyamaya devam edilir. Yün çıkarılır, kurutulmak üzere askıya takılır.