Bu sözlük akademisyenler için değildir. Bahçelerinde üretim yapan, hayvancılıkla uğraşan insanların ihtiyacı olan ve en çok kullanılan terimleri içeren bir sözlüktür. Sözlük sürekli güncellenmektedir. Önerileriniz olursa lütfen yazınız
Ayrıca; Yücel Dağlı’nın Bahçe ve Bahçelik Terimleri Sözlüğü İçin Tıklayın
Aile: Ortak özellikleri bulunan yakın cinslerin topluluğudur. Örneğin; Erik, gülgiller ailesine bağlı bir cinstir.
Açık Tohumlular: Tohum tomurcuğu açıkta olup kapalı bir yumurta içine saklanmamıştır. Örneğin; Kozalaklılar (Çam)
Aflatoksin: Aspergillus flavus ve Aspergillus paraciticus küflerinin ürettiği bir toksin çeşididir
Ağılı Böcek: İyi bir avcı böcektir. Bkz: Faydalılar – Avcılar
Alçı taşı (Jips): Buharlaşmayla çökelmiş, doğal kalsiyum sülfat madenidir. Bildiğiniz alçı, bu kayanın toz halidir. Toprak PH’ını yükseltmeden, topraktaki Ca (Kalsiyum) miktarını alçıtaşı ile arttırabilirsiniz. Tarım alçısı (Jips) olarak satın alabilirsiniz veya bildiğiniz inşaat alçısı ismiyle nalburdan alabilirsiniz. Direk toprağa uygularsanız su ile temasında donacaktır. Bu yüzden kum ile karıştırıp sulamalısınız. Bol kum, az alçı. Alçıyı azar azar kullanırsanız kolayca toprakta emilir. Karışım toprağa karıştığında donma riski kalmaz. Yer fıstığı üretiminde jips çok kullanılan bir maddedir.
Alttür: En az bir morfolojik özellik bakımından farklılık gösteren ve bölgesel olarak sınıflandırılmış yerel topluluklardır. Örneğin; Şeftali, gülgiller ailesinden erik cinsinin bir türüdür. Şeftalinin altında sıralanan bitkiler onun alt türüdür. Alttür bitkinin ismi de şöyle olacaktır; Prunus persica …………. (Prunus: Erik, Prunus persica: Şeftali)
Antidot: Kelime anlamı panzehir olup, bir zehrin etkisini tamamen gideren veya kısmen hafifleten maddedir.
Ark: Açık yığınlar arasında yağış sularının tahliyesi için açılan kanallar. Bazı bitkileri ekerken ark yaparsanız suyu daha verimli kullanmış olursunuz.
Asidik Toprak: PH değeri düşük olan topraklar için kullanılır. Aragonit ve Dolomitik kireç taşı PH yükseltmede faydalıdır.
Ataks: Yerli, hibrit bir tavuk türüdür. Dayanıklı bir tür olduğu için tercih edilir. Bkz; Kanatlılar
Azot: Eksikliğinde yapraklar açık yeşil veya sarımsı yeşil olur. Bitkinin kök gelişimi siz görmeseniz de çok zayıf olur. Bitkide yeterli çiçek olmaz. Azot toprakta çok hızlı hareket eder. Hareketli bir elementtir. Yaşlı yapraktan genç yaprağa geçirilir. Toprakta yılda ortalama 50 cm derine iner. Bu yüzden azot her yıl ısrarla yenilenmesi gereken bir elementtir. Toprağınızı çok yormuyorsanız azot ihtiyacı duymazsınız. Biraz da yeşil gübre ve hayvan gübresi takviyesi yaparsanız azot sorunu yaşamazsınız. Ayrıca hava soğudukça bitkinin azot alımı da yavaşlar, nem yetersiz olduğunda da azot parçalanamadığı için bitki tarafından alınamaz. Azot fazla ise bitki rengi koyulaşır, hızlı gelişir. Hızlı gelişen bitki ileride zayıf düşecektir ve çiçeklerinin çoğunu dökecektir.
Aslında azotu doğal yollardan sağlamak çok kolaydır. Fazla azota sebep olan tek şey sentetik gübrelerdir. Doğal ortamda azot fazlası olmaz. Bu yüzden korkmaya gerek yok. Fazlaca sentetik azot verdiyseniz toprağınıza, bitki hızlı büyür ve dayanıksız olur, meyveler çatlar.
Azot Bağlayan Bitkiler: Azot bağlayan bitkiler yoktur. Köklerinde bazı bakteri türleriyle simbiyosis kuran bitkiler, bu bakterilerin havadaki azotu bitki için kullanılır şekle dönüştürmesi sayesinde azotu biriktirmiş olur. Bitki de bu bakterilerin yaşaması için en gerekli ihtiyaç olan enerjiyi onlara verir.
Bakır: Eksikliğinde yapraklar fincan gibi kıvrılır ve kurur. Eksikliği görüldüğünde azotlu gübrelemeyi azaltmalısınız.
Bakteriyofaj : Bakteriler üzerinde yaşayan ve onlar üzerinde hastalık sebebi olan virüslerdir.
Bileşik yaprak : Birden fazla yaprakçıktan oluşan yapraklar için kullanılan terimdir.
Bir Çenekliler: Embriyoları bir çenekten oluşan bitkilerdir. Örneğin; Muz. Fasulye tohumunu ortadan ikiye ayırınca iki çenek olduğunu görürsünüz.
Bonsai : Ağaçları özel saksılarda, özel tekniklerle budayarak, şekillendirerek ve bodurlaştırarak büyüterek estetik bir görüntü kazandırma işi.
Bordo Bulamacı : Bakır sülfat ve kireç karışımından oluşan bir ilaçtır. Detaylar İçin Bkz; Zararlılardan Korunma – Bordo Bulamacı
Brucus : Depolanan tahıllara üşüşen bir zararlı.
Cins: Birbirine benzeyen ve ortak bir çok özelliği olan türler topluluğudur.
Civciv: Bebe tavuk. Sonraki evresi piliç. Daha sonra da yarka olurlar.
Çebiç: 1 yaşındaki keçi yavrusu.
Çelik: Bitkinin kök, gövde, sap, dal, ve yaprak gibi bölümlerinden kesilen ve yeniden köklenebilen parçasıdır. Çelikle çoğaltmaya uygun bir bitkinin 1-2 yaşındaki dalını yapraklanmadan hemen önce kesin ve toprağa gömün. 2-3 göz topraktan yukarıda, 3-4 göz ise toprak altında kalsın. Köklenme olacaktır. (Asma çoğunlukla bu yöntemle çoğaltılır)
Kök çelikleri genel olarak 10 cm boyunda köklerden kesilen parçalardır. Kök çelikleri tamamen toprağa gömülür.
Çenek: Tohum içerisinde yer alan, tohumun kökünü toprağa salması ve ilk yapraklarını yapması için gereken enerjiyi sağlayan besin deposudur.
Çiçek: Üreme organlarını taşıyan bölümdür.
Hem dişi hem de erkek organlara sahip çiçeklere Erselik (tam) çiçek denir. Örneğin; Şeftali, Kiraz.
Sadece erkek organ bulunduran çiçeklere erkek çiçek, sadece dişi organ bulunduran çiçeklere de dişi çiçek denir. (Tek eşeyli çiçek – eksik çiçek)
Eğer erkek ve dişi çiçekler aynı bitki üzerinde bulunuyorsa, buna tek evcikli (monoik) bitki denir. Örneğin; Fındık, Ceviz.
Eğer erkek ve dişi çiçekler farklı bitkiler üzerinde bulunuyorsa, buna da iki evcikli (dioik) bitki denir. Örneğin; Kavak, İncir. Bu bitkiler tek başına yetiştirilirse meyve vermezler.
Çift Çenekliler: Embriyoları iki çenekten oluşan bitkilerdir. Örneğin; Akçaağaçlar, Fasulye, Nohut.
Çöğür: Tohumdan yetişmiş ve aşılanmamış fidan.
Daldırma Yöntemi: Bir dalı gövdeden ayırmadan ortasından toprağa gömerek köklenmesini sağlama yolu. Örneğin; hanımelinin bir dalını toprağa gömün, ucunu tekrar topraktan çıkarın. Dalın toprak içinde kalması için üzerine ağırlık koyun. Dal köklenince ayırıp ayrı bir yere alabilirsiniz.
DAP: Diamonyumfosfat (%18 Azot – %46 Fosfor)
Demir: Eksikliğinde kloroz (yapraklar sarı renk alır) görülür. Ancak yaprak damarları yeşil kalır. Azot eksikliğinden bu şekilde ayırabilirsiniz. Fosforlu gübre kullanıyorsanız azaltmalısınız. PH 5,5 – 6,5 arasında ise demirin bitki tarafından kullanımı sorunsuzdur. PH 7,5 ve üstü olduğunda demir eksikliği ciddi sorun yaratır. Çünkü artan Ph ile artan kireçlilik demirin kullanımını engeller.
Distilasyon: Sıvıların kaynama noktaları arasındaki farkı kullanarak birbirinden ayırma yöntemidir. Damıtma Türkçesidir. Evde kolay disitalasyon düdüklü tencere ile yapılır.
Don: Sıcaklığın 0’a yakın olduğu veya 0’ın altına düştüğü zamanlarda meydana gelen bir olaydır. Atmosferin su buharı oranının düşük olması, havanın sakinliği, toprağın kuruluğu gibi etmenlerle bir yerin soğuk ve kuru bir hava kütlesi tarafından doldurulması ve bu soğuk havanın toprak yüzeyini dondurması durumudur. Bkz; Zirai Don
Drenaj: Araziye düşen fazla suyun arazi dışına atılmasıdır.
Drog: Tedavi amaçlı her türlü bitkisel maddedir.
Düve: Henüz doğurmamış inek.
Ekosistem : Bir bölgede farklı canlı ve cansız varlıkların oluşturduğu çevreye ekosistem denir.
Endemik: Belli bir yöreye ait olan ve o yörede yayılış gösteren demektir. Örneğin; Türkiye’de 9.000 endemik bitki türü bulunmaktadır.
Etanol (Etil Alkol): Bir alkol türüdür. Organik bir bileşiktir ve alkollü içkilerde yer alan alkol budur. Bitkisel tentürlerin yapılmasında en çok kullanılan malzemedir.
Evcik: Eğer erkek ve dişi çiçekler aynı bitki üzerinde bulunuyorsa, buna tek evcikli (monoik) bitki denir. Erkek ve dişi çiçekler farklı bitkiler üzerinde bulunuyorsa, buna da iki evcikli (dioik) bitki denir.
Familya (Aile): Ortak özellikleri bulunan yakın cinslerin topluluğudur.
Fauna: Ekolojik olarak sınırlanabilir bir yaşam alanında bulunan hayvanlar doğasıdır.
Fekal: İnsanların sıvı ve katı dışkıları. Tarihte fekalin tarımda kullanımına dair bir çok belge vardır.
Fertigasyon: Sulama suyu ile kimyasal gübrelerin toprağa uygulanması
Fikse etmek: Bağlamak. Örneğin; azotun toprağa fikse edilmesini sağlayan bitkiler. En iyi azot fiksasyonu baklagil bitkilerinin bulunduğu topraklarda olur.
Fitopatoloji : Bitki hastalıklarını inceleyen bilim dalına denir.
Fitoterapi: Bitkisel tedavi. Binlerce yıldır insanın yaptığı tedavi yöntemidir. Sentetikler 100 yıldır var. Fitoterapi binlerce yıldır kullanılmaktadır.
Fitotoksik Etki (Fitotoksisite): Özellikle kimyasal maddelerin (tarımsal ilaçların) bitki üzerinde meydana getirdiği zehir etkisidir.
Fiziksel mücadele : Böcekleri toplamak, anızı uzaklaştırmak, çapalamak gibi fiziksel güç ile yapılan her türlü mücadeledir. Dikkatli uygulayınca kimyasal mücadeleye gerek kalmaz.
Folluk: Tavukların yumurtlaması için yapılmış kuru ot serili yer. Tavuk nereye yumurtluyorsa orası en iyi folluktur.
Formaldehit: Gaz hali insanlar için zehirlidir. Fatsia bitkisi havadaki formaldehiti uzaklaştırdığı için iç mekan bitkisi olarak yetiştirilir.
Fosfat: Doğal olarak bulunan fosfor içeren bileşikler. Yağışla karşılanan fosfor yılda 1 kg/P/ha/yıl altında gerçekleşmektedir. Eksikliğinde önce yaprak koyulaşır, sonra kırmızı mora döner. PH yükseltilirse sorun büyük ölçüde çözülür. Yarasa gübresi fosfor kaynağıdır. Fosfor toprakta çok yavaş hareket eder. Yılda ortalama 10 cm derine iner. Bu yüzden fosfor her yıl ısrarla yenilenmesi gereken bir element değildir. Ancak ülkemiz toprakları genel olarak fosfor fakiri olduğu için fosfat gübreleri sıkça kullanılmaktadır. Doğal trikalsiyum fosfatlar bu gübreler içinde en idealidir. Özellikle asidik topraklarda çok kullanışlıdır. Toprağa fosfor ihtiyacı duyulduğunda gübre verecekseniz ihtiyaçtan 2-3 ay önce fosforu vermelisiniz.
Fumajin : Bazı böceklerin (Bitlerin) salgıladıkları tatlımsı madde üzerinde gelişen saprofit funguslardır. Türkçesi şu; Bitler tatlımsı bir madde salgılar. Yaprak üzerinde bu salgı sarı ve kara lekeler şeklinde görülür. Karıncalar bu salgıya bayıldıkları için bitleri sırtında taşır, bazen de yuvasına götürüp korumaya alır.
Funda Toprağı: Yapraklarını döken ağaçların bulunduğu ormanlık alanlarda, yaprakların en yoğun döküldüğü yerlerin altındaki siyah renkli 1 cm kalınlığında katman. Son derece zengin bir topraktır.
Fungus: Mantar. Mantarlar toprak için gerekli ve faydalı canlılardır. Mantarlar olmasa organik bileşikler ayrışamazdı. Küf Mantarı en önemlilerindendir. Bu yüzden mantar hastalığı veya fungusit dendiğinde paniğe kapılmayın. Mantar hastalıkları; çoğu zaman sık dikim yapma, fazla veya az sulama gibi insan hatası işlemlerden kaynaklanır. Tedavisi çok zor değildir.
Fusarium: Tahıl yetiştiriciliğinin en önemli sorunlardan biri Fusarium mantarlarının oluşturduğu hastalıklardır. Toprak kaynaklı bir patojendir. Yapraklarda sararma şeklinde başlayıp, bitkinin büyümesini durdurarak tamamen çökertir. (Fusairum hakkında geniş bir yazı: https://genotyping.wordpress.com/2013/01/16/bitki-yetistiriciligi-ve-fusarium-mantari/)
Gal: Bitki dokularının yaralanması sonucu mikroorganizma enfeksiyonu veya özellikle böcek ve akarların yumurta bırakması sonucunda oluşan anormal gelişme olarak tanımlansa da, hakkında söylenecek çok şey var. İlginizi çekerse aşağıdaki linkleri inceleyebilirsiniz. Mazı arısının yumurtası da başta küçük sonradan sürekli büyüyen gal örneklerinden biridir.
http://dergipark.gov.tr/download/article-file/64156
http://www.iyilikguzellik.com/haber.php?haber_id=8264
http://biyologlar.com/gal-olusumucesitleri-ve-gal-olusumuna-sebep-olan-bocekler
GDO: Genetiği Değiştirilmiş Organizma
Göz Aşısı: Ağacın bir sürgünün anaça aşılanması metodudur. Detaylar İçin
Guano: Yarasa ve deniz kuşlarının gübresi.
Gurk Olmak: Tavuğun kuluçkaya yatmaya hazır olması durumudur.
Gülleci Bulamacı: Detaylı Tarifi İçin: Zararlılardan Korunma
Güneş Yanıklığı: Bazı bitkilerde aşırı güneşten oluşan yanıklıktır. Kuruma, meyve kabuğunda incelme, raf ömründe azalma gibi sonuçlara sebep olur. Bir çok ağaçta bu durum güneybatıya bakan ağaçlarda sıklıkla görülür. Aşırı güneşli bölgelerde güneşe duyarlı ağaçları dikerken güneybatı yönünden uzak durmakta fayda var. Sık yaşıyorsanız gözler patlamadan önce ağacı beyaza boyayın. Plastik veya kireç olur. (Alkali toprakta kireç yerine plastik tercihe edin) Hem böceklerden de koruma sağlarsınız.
Herbisit : Böcek öldürücü ilaç
Herek: Bitkinin tutunması için yanına dikilen direk. Fasulye için en iyi herek 5 direkli çadır şeklidir. Ağaçlar için ise 2 veya 4 direkli herek en uygunudur.
Hermafrodit : Hem erkek hem dişi organ bulunduran canlılara hermafroditdir.
Hibrit: Melez de denebilir. Bir bitkinin erkek polenleri ile başka bir bitkinin dişi çiçekleri döllendiğinde yeni bitki hibrit olur. Bitkilerde ve hayvanlarda melezlenme, arabalarda ise hem elektrikli hem de yakıtlı anlamında kullanılıyor.
Humus : Toprağa karışan bitkisel ve hayvansal kökenli organik maddelerin, toprakta parçalanmasından sonra kalan organik maddelerdir.
Humuslu Toprak: Humus yönünden zengin topraktır. En verimli toprak türüdür. Siyaha yakın tonlarda olurlar. Doğu Karadeniz topraklarına yakından bakarsanız çoğunun humuslu olduğunu fark edersiniz.
Hümik asit : Humusun en aktif maddesidir. Kimyasal gübre kullandıkça toprakta kaybolur.
İki Evcikli: Erkek ve dişi çiçeklerin ayrı bitki üzerinde olduğu bitkilerdir. bitkide sadece erkek veya dişi çiçek bulunmaktadır.
İnsektisit: Böcek ilacı.
Kabuk Bağlama: Aşırı yağış veya sulama sonunda toprak yüzeyinde oluşan kaymak tabakası. Toprak için olumsuz bir durumdur.
Kalem Aşı: Genç dalın anaç ağaca aşılanmasıyla yapılan aşıdır. Detaylar İçin
Kalibrasyon : ilaçlama yapılacağı zaman su ile karıştırılacak olan kimyasalın oranıdır.
Kalsiyum: Eksikliğinde yapraklar kırmızımsı kahverengi renge döner, kenarları kurumaya başlar. Eksikliğinde, toprağınız asidik ise kireç kullanabilirsiniz.
Karık: Sulama için açılan küçük ark. Kanal gibi açılmış sulama hattı.
Katlama: Tohum kabuğundan kaynaklanan çimlenme engelinin giderilmesinde uygulanan bir yöntem. İki tür katlama vardır;
Sıcak katlamada 24 saat suda ıslatılan tohumlar ıslak kum veya turba ile karıştırılarak oda sıcaklığında belli bir süre tutulur.
Soğuk katlamada ise tohumlar rutubetli, soğuk ve havadar ortamda genellikle 24 saat bekletilerek embriyoların gelişmesi ve uyku isteğinin yerine getirilmesi sağlanır. Ardından ıslak kumla karıştırılarak naylon poşet içerisinde 3 ila 7 gün, + 4 derecede bekletildikten sonra toprağa ekilir. (Bazı bitkilerde bekleme süresi 2-4 ay olabilir) Amaç: tohuma kış ayı içinde olduğunu hissettirmektir. Kıştan bahara geçtiğini anlayan tohum çimlenecektir. Örneğin; Akça Ağaç tohumlarını Eylül – Ekim aylarında toplayıp (Yere kendi düşenleri toplamak en iyisidir) dış alanda temiz toprakla dolu saksınızın içine yerleştirin. Üzerini hafifçe kumla ve ince tülbentle örtün, börtü böcekten zarar görmelerini engelleyin. Bu şekilde kışı geçiren akça ağaç tohumunu baharda toprağa hafifçe gömün, (bakla eker gibi) Kesinlikle çimlenecektir.
Kaya tozu: Kayalara da dikkatli bakmalısınız. Zamanla onlar toprak olacaklar. Bazalt, Granit, Azomit kayası tozunu fide çukurlarına ve kompost çukurlarına ilave edebilirsiniz. Trabzon ilinin hemen her yerinde bolca bazalt kayasına rastlamak mümkündür. Fosfor ve Potasyum deposu bu kayalardan arabanıza atın, un gibi öğütüp bahçenizde kullanabilirsiniz. Kolayca öğütülür.
Kın: Yaprak sapını gövdeye bağlayan şişkince kısma denir.
Kırmızı Topraklar: Akdeniz iklim bölgesinde kalkerli araziler üzerinde oluşan kırmızı renkli topraklardır. Kireç yıkanıp uzaklaştığı için yoğun demir oksit biriktirir, bu yüzden de rengi kırmızıdır. Kızılçamların da kızıl olmasındaki sebep muhtemelen budur. Çoğunlukla verimli topraklar değillerdir.
Kil: Büyüklüğü 0,002 mm’den küçük toprak parçalarına kil denir. %1 su ile karıştırıp şubat başında ağaç yapraklarına uygulandığında etkili bir yardımcı besindir. Ancak kili önce elde etmeniz gerekir. Piyasada kil adı altında satılan bir ürün yok. Karışık silikatlar var, kil hamuru adı altında malzemeler var. Seramik yapımında kullanılan toprak killidir ve elenerek kil haline getirilir. Yani toprağınızı elemeniz ve 0,002 mm altında bir büyüklüğe getirmeniz gerekecek.
Killi toprak: Yapısında kil bölümünün yoğun olduğu, suyun ve havanın hareketinin güçleştiği sıkışık topraklardır. Geç ıslanırlar, ıslanınca geçirgenlikleri azalır. Islanınca elinize alın, top yapın. Sıkışık kalıyorsa killidir. Verimlilik açısından büyük potansiyele sahip olmasına rağmen fiziksel özellikleri bakımından yetersiz kalabilir. Bu toprağın geçirgenliğinin arttırılması verimliliğini de arttıracaktır. Kum ve gübre ilavesiyle toprağı kolayca ıslah edebilirsiniz.
Kireç: Kireç Ca ve Mg açısından zengindir. Suda PH değeri 12,3’tür. Toprak PH’ını yükseltir. Toprağın PH’ını yükseltmek için en uygun zaman kasım ayıdır. Bir çok zararlının öldürülmesi veya uzaklaştırılmasında da kullanılır. Sert çekirdekli meyveler kirece duyarlıdır, dikkat. Ağaç gövdelerine kireç sürülerek zararlıların uzaklaştırılması tamamen asparagastır, yapmayın. Dikkat; fazla miktarda kalsiyum da bazı diğer elementlerin kullanımını sınırlar. PH’ınız düşük diye kireci boca etmeyin.
Toprak PH’ınız 1 puan arttırmak istiyorsanız;
Dekara / 130 kg (Kumlu Topraklarda) kireç taşı,
Dekara / 380 kg (Tınlı Topraklarda) kireç taşı,
Dekara / 450 kg (Killi Tınlı Topraklarda) kireç taşı eklemelisiniz.
Ticari Kireç (CaO) kullanılırsa %56 oranda hesaplanmalıdır. (Kaynak: selcuk.edu.tr)
Kloroz: Yaprakların sarı renk aldığı bitki hastalığı. Demir eksikliğinden kaynaklanan kloroza demir klorozu denir.
Kompoze Gübre: Birden fazla sayıda faydalı madde içeren gübrelerdir. Örneğin; 15.15.15 Gübresi. (15 Azot, 15 Fosfor, 15 Potasyum)
Kumlu toprak: Yapısında kum bölümünün yoğun olduğu, suyun ve havanın hareketinin hızlı olduğu gevşek topraklardır. Islanınca elinize alın, top yapın. Dağılıyorsa kumludur. Kil ve gübre ilavesiyle verimlileştirilebilir.
Kükürt: Toprak PH’ınız 1 puan düşürmek istiyorsanız;
Dekara / 60 kg (Kumlu Topraklarda) toz kükürt,
Dekara / 90 kg (Tınlı Topraklarda) toz kükürt,
Dekara / 110 kg (Killi Topraklarda) toz kükürt eklemelisiniz.
30 derecenin üzeri sıcaklıklarda kükürtü serpmeyin. Bitkiyi yakabilirsiniz.
Kükürt dioksit (SO2): İşlem görmemiş kömür, doğal gaz gibi fosil yakıtlarının içerdiği kükürdün yanması sonucunda ortaya çıkan zehirli gaz. Yakılan her yüz ton kömür ve kok ortaya üç ton kükürt dioksit çıkarır. Asit yağmurunun en belirgin sebebidir. Yağmur sularının doğallığını bozar. Üzüm gibi bir çok meyvenin uzun zaman korunabilmesi için de soğuk hava depolarına uygulanır. Biz de bu üzümleri mevsim dışı zevkle yeriz.
Kükürt eksikliğinde yapraklar sarımsı renge bürünür. PH düşürülürse sorun çözülecektir.
Kültürel Mücadele: Budama, dayanıklı tür seçimi, dikim aralarını belirleme, münavebe gibi bitkinin sağlıklı büyümesi için yapılan çalışmalardır. Aslında modern tarımın daha sevimli görünmesi için uydurulmuş bir terimdir. Adında kültür geçiyor olduğu güzel bir şeymiş gibi duruyor.
Larva: Böceklerin yumurta veya yumurtadan çıktıktan sonraki ilk evreleri. Kurtçuk da denebilir.
Limon Tuzu: Etiketlerde E330 koduyla gördüğünüz namı değer sitrik asit. Çoğu bitkide doğal olarak bulunan bir asittir. En çok narenciyede bulunur. Doğal yollarla meyvelerden elde etmek pahalı olduğu için sıklıkla sitrik asit kimyasal yollardan elde edilmeye başlanmıştır. Yani yine sorgulanması gereken bir ürün durumundadır. Oysa doğal sitrik asit gıdadan temizliğe kadar bir çok alanda zararsız bir ürün olarak kullanılabilen ve her canlıda var olan bir asittir.
Lotus Etkisi: Bitki yapraklarının kendi kendini temizleme özelliğidir. Yaprak yüzeyindeki mimari, kir parçacıklarının suyu yaprakta tutmasını engelleyip kir ile birlikte akmasını sağlar. Örnek; Latinçiçeği
Magnezyum: Eksikliğinde alt yapraklarda kloroz ve kırmızıya dönme görülür. Alkali topraklarda epsom tuzu (doğal bir mineral), asidik topraklarda kireç kullanın.
Makro Besin Elementleri: Azot (N), Fosfor (P), Potasyum (K), Kükürt (S), Kalsiyum (Ca), Magnezyum (Mg)
Karbon (C), Hidrojen (H), Oksijen (O) Asıl elementlerdir.
Malçlama : Toprağın üzerine doğal veya sentetik herhangi bir materyalin serilmesidir. Ağaç, çiçek ve sebze gibi ekili bitkilerin çevresindeki toprağın bir takım maddeler serilerek örtülmesine malçlamak veya malç yapmak denir. Malçlamanın nasıl işlediğini anlamak için bir ormana gidip zemini incelemek güçlü bilgi verir. Malçlamanın da amacı ormanlarda oluşan zengin yüzey toprağını tarımda oluşturmaya çalışmaktır.
Malç Örtüsü: Toprağı ışık geçirmeyen bir örtü ile örtmeye yarayan malzemelerdir. Tabi çoğunlukla plastik örtülerdir bunlar. Geniş yapraklı ağaçların yapraklarıyla da malç örtüsü yapabilirsiniz. Amaç toprağın ışık almasını engelleyerek bazı tohumların rahatça çimlenmesini sağlamaktır. En etkili örtü şeffaf naylondur.
Mangan: Eksikliğinde genç yapraklarda başlayan kloroz görülür.
Marya : Damızlık dişi koyun
Mikoriza: (Mantar kök) Bitki kökleri ile toprak funguslarının (mantar) simbiyotik ortak yaşam şekline Mikoriza denmektedir. Bu ilişkide mantar bitkiden karbon alır, bitkinin kazancı ise mantarın topraktan aldığı besin maddeleri ve suyun bitkiye ulaştırılmasıdır. Mikorizal mantarlar bitkinin sigortasıdır. (Mikoriza Konusunda Türkiye’de Yapılan Çalışmalar – Gülden SANDAL ERZURUMLU, Emine ERMAN KARA)
Mikro Besin Elementleri: Bor (B), Klor (Cl), K Bakır (Cu), Demir (Fe), Mangan (Mn), Molibden (Mo), Çinko (Zn), Aluminyum (Al), Vanadyum (Va), Cobalt (Co), Nikel (Ni), Silisyum (Si), Sodyum (Na) – Son altı tanesi bazen ve bazı bitkiler için gereklidir denir kitaplarda. Bor’un bazı bitkilerde çiçeklenmeye etkisinin geç kalan keşfi gibi bu elementlerin de her bitkiye gerekli olduğunu bir gün bilim açıklarsa şaşırmayın.
Mineralizyon : Topraktaki organik maddenin parçalanarak inorganik maddeler haline dönüşmesi olayıdır.
Molibden: Eksikliğinde yapraklar sararır ve solar. Kireç takviyesi yapılmalıdır (Asidik topraklarda)
Morfoloji: Canlıların yapısını inceleyen bilim.
Münavebe: Ekim nöbeti. Aynı yere 5 sene üst üste domates ekmek yerine bir yıl domates bir marul veya havuç dikildiğinde münavebe yapılmış olur. Domates ve havuç ekim nöbetine uygun sebzelerdir. Detaylı Bilgi İçin; Münavebe – Ekim Nöbeti
Nekroz : Bitkide görülen ölü, esmer, kuru lekeler veya ölü bölgeler.
Nematod : Gözle görülmeyen, mikroskopik canlılardır. Faydalı özellikleri yanında parazit beslenenler bitkinin köklerine ciddi zarar verir.
Nispi nem (Bağıl nem): Havanın belirli bir sıcaklıkta taşıyabileceği nem miktarının yüzde kaçını taşıdığını belirtir.
NPK: Azot(Dal) – Fosfor(Döl) – Potasyum(Bal). Bitkinin temel ihtiyacı olduğu için NPK isimli gübreler satılmaktadır. Bu sırayla miktarları da paketler üzerinde yazmaktadır.
Oksidiyen Taşı: Bulma şansınız olursa hiç kaçırmayın. Neşterden 7 kat keskin bir taştır. Atalarımız bıçak yerine bu taşı işleyerek kullanmışlardır.
Oğlak: Keçi yavrusu.
Oğul – Oğul Çıkarma: Arılar koloni şeklinde yaşar ve bölünerek yeni koloniler oluşturur. Arı kolonisinin bölünerek ana arıyla birlikte koloniyi terk etmesine oğul çıkarma denir. Kovanı terk eden yeni koloniye oğul arısı denir. Diğer koloni eski kovanında genç ana arıyla yaşamına devam eder.
Parazitoit: Yaşamını tek bir konukçu üzerinde tamamlayan ve konukçunun ölümüne neden olan organizmadır. Yani; yumurtasını başka bir canlının içine bırakır ve yavrular doğduklarında bu canlıyı yiyerek beslenirler.
Patojen : Enfeksiyona veya gıda zehirlenmesine neden olan mikroorganizma.
Perlit: Volkanik kökenli bir materyaldir. Yüksek su tutma özelliğine sahiptir.
Permakültür: Permakültür kendi kendine yeten ve dönüşebilen bir ekosistem bahçesi olarak tanımlanabilir. Bu bahçede bir çok bitki ve hayvan çeşidinin bir arada ve uyumlu yaşamı tasarlanarak bahçenin az bir emekle kendi kendine yetebileceği çeşitlilik ve düzenlemenin yapılması ana amaçtır. Detaylar İçin Bkz; Permakültür Bahçe
Pestisit : Zararlıya karşı kullanılan zirai ilaçların tümüdür. Bahçenizde kullanmadan önce bir çok araştırma yapın. Söylenenlere kulak asmayın, bir zirai ilaç sadece o zararlıyı öldürmez. Ana amacı öldürmektir.
PH: İdeal PH’a ulaşmak için kasım ayında toprağınıza kireç karıştırarak PH’ı yükseltebilir, kükürt karıştırarak PH’ını düşürebilirsiniz. Bkz: Kireç – Kükürt. Bu işlemi bir kez yaptıktan sonra doğal gübrelerle toprak niteliğini korumaya devam etmelisiniz. Yağmur suyu PH’ı 5,6’dır. 5 ila 6 arasında değişkenlik gösterebilir. Asidik toprakların düşük PH’lı su ile yıkanmaları toprağın asidik olmasındaki önemli etkenlerden biridir. Yapılan bir araştırmada Akdeniz yağmurlarının daha asidik olduğu hesaplanmış. Buna rağmen toprak alkalidir. Yani etken sadece yağmur değil. Ayrıca sirke de PH düşürür. Suyun PH’ı da çok önemlidir. Bkz; Su
Piliç: Civcivden büyük tavuk. Sonraki evresi yarkadır.
Pastörizasyon: Bkz; Toprağı Pastörize Etmek
Podzol Toprak: İğne yapraklı ormanlarla kaplı, soğuk, nemli bölgelerin karakteristik toprağıdır. Fazla yıkandığından mâdensel tuzlar ve mineral yönünden fakirdir. Doğu Karadeniz’in güneye bakan cephelerindeki ormanlık alanlarda sık rastlanır. Verimsiz bir topraktır.
Potasyum: Meyveyi güzel yapan en önemli maddedir. Eksikliğinde yaprak kenarlarında kurumalar görülür. Ülkemiz toprakların hemen hiç biri potasyum açısından eksiklik taşımaz. Çok yağış alan bölgelerde bazen potasyum eksikliği görülebilir. Doğal bir potasyum kaynağı yoktur. Bu yüzden kimyasal formlarda tarımda kullanılır. Bazı kayaçlarla potasyum sağlanabilir. Granit ve odun külü potasyum kaynağıdır. En pratik yol odun külüdür. Potasyum ihtiyacı olan toprağınıza mümkünse meşe ağırlıklı odun külü ilave edin. Potasyum toprakta çok yavaş hareket eder. Bu yüzden potas her yıl ısrarla yenilenmesi gereken bir element değildir. Sadece odun külü ile bile potas ihtiyacınızı çözersiniz.
Predatör : Zararlılarla savaşan avcı böceklere predatör denir. Uğur böceği en bilinenidir.
Preparat : Kimyasal mücadelede kullanılan tarımsal ilaçlar, etkili madde ve dolgu maddelerinden oluşan bir özel karışım halindedir. Bu hazır durumdaki ilaçlara preparat denir.
Pupa: Böceklerde larvadan sonra, ergenlikten önceki ikinci evredir. (Krizalit)
Repellent: Uzaklaştırıcı, kovucu demek.
Rizom: Toprak altında yatay olarak uzanan, çok sayıda saçak kökleri olan toprak altı gövdesi. Örneğin; ayrık otu, ballı baba. Patates yumru gövdelidir.
Sarkık Başaklılar: Bakmaya doyulamayan çiçekleriyle, çoğunlukla erkek çiçeklerin aşağı doğru sarkık kurullar oluşturduğu ağaçlar grubudur. Gürgen veya Kızılağaç desem hemen hatırlanır.
Silaj: Hayvanlar için yapılan turşu denebilir. Yem bitkilerinin fermante edilerek uzun süre saklanabileceği bir şekle getirilmesi sonucu oluşan hayvan yiyeceği. Ayrıntılı bilgi için Bkz; Silaj
Siyez Buğdayı: 10.000 yıl önce yabani bir buğday türünün kültüre alınmışıdır.
Solarizasyon: Bkz; Toprak Solarizasyonu
Sukulent: Etli, sulu demektir. Bitki dünyasında gövdesinde suyu tutabilen etli yapraklı türlere sukulent denir. Bu anlamıyla tüm kaktüs türleri için sukulent adı kullanılmaktadır.
Taç Yaprak: Genellikle renkli ve kokulu, tek ya da birkaç sıralı, dişi ve erkek organları korumakla görevli çiçek yapraklarıdır.
Tansiyometre: Toprağın nemini ölçen alettir. Hassas bir ölçüme ihtiyacınız varsa bulundurabilirsiniz. Toprak araştırma enstitülerinde bulabilirsiniz.
Tebeşir: Yumuşak bir kireç taşı türüdür. Doğal olarak tarımda kirecin yaptığı işin aynını yapar. Taş olarak bulamadığımız için kalem tebeşirlerden alıp küçük bir alanda denemeler yaptık. Kireçten daha fazla etkili olduğunu gördük.
Tek Çenekliler: Embriyoları bir çenekten oluşan bitkilerdir. Örneğin; Muz. Fasulye tohumunu ortadan ikiye ayırınca iki çenek olduğunu görürsünüz.
Tek Evcikli: Erkek ve dişi çiçeklerin aynı bitki üzerinde olduğu bitkilerdir. Örneğin; fındıkta hem erkek hem de dişi çiçekler bulunur ancak ayrı yerlerdedir.
Teke: Erkek keçi
Tekstür: Toprak karakterini birinci düzeyde etkileyen fiziki özelliktir. Örneğin; Kaba Tekstürlü Toprak, İnce Tekstürlü Toprak. Tekstür inceldikçe toprağın besin elementi değeri artar.
Tentür: Alkolün eritme etkisiyle elde edilen sıvı bileşim. Bitkileri alkolde, genellikle etanolde eriterek bitkisel tentürler yapılır.
Toksik Madde : Canlı organizmaya ağız, solunum, deri ve enfeksiyon yolu ile girdiğinde normal fizyolojik ve biyokimyasal mekanizmaları bozan veya fazla miktarda canlının ölümüne sebep olan kimyasal maddelerdir.
Toksite : Kimyasal maddelerin vücutta zarar verebilme potansiyeli diye tanımlanabilir.
Tomurcuk: Yaprak ve çiçeklerin henüz ortaya çıkmadan önce kışı içinde geçirdikleri, çoğunlukla pul biçimindeki yapraklar tarafından korunan sürgündür.
Toprak burgusu : Fidan çukuru açmada kullanılan traktör arkası veya manuel alet. Manuel olarak kullanmak çok zahmetli. Büyük bahçe tesis edeceksiniz traktör arkası kullanmalısınız.
Toprak: Kum-Mil-Kil. Kum su tutmaz, kil suyu geçirmez. Mil en uygun koşulları sağlar. Kil çap büyüklükleri 0.002 mm veya 2 mikrondan daha küçüktür. Mil çap büyüklükleri 0.002-0.02 mm arasında değişir. Kum ise 0,02 mm’den daha büyük parçalardan oluşur.
Torf: Nemli ve çok yağış alan yaz sıcaklarının düşük olduğu yörelerde bataklık ve benzeri su altındaki arazilerde yetişen bitkilerin, su dibinde çökerek su altında hava ile ilişkisi kesilmiş bir ortamda yıllarca çürüyüp birikerek kalın yataklar meydana getirmesi sonucu oluşan verimli topraktır.
Triakontanol: Şeker kamışı mumundan türetilmiş doğal bir asittir. Büyümeyi geliştirici etkisi bilinmekte.
Detay bilgi için http://tr.nfnatural.com/natural-ingredients/policosanol/triacontanol-natural-plant-growth-promoter.html
Turba: Organik toprakların % 50’den fazla organik madde içerenlerine turba adı verilir. (Çökelti turbalar, Lifli turbalar, Odunsu turbalar)
Tür : Belirli özellikleriyle birbirine benzeyen bireylerin oluşturduğu gruplara tür denmektedir. Örneğin ağaçlar bir türdür.
Uç Alma: Bazı bitkilerin dal yapmasını teşvik etmek veya meyve tutumunu arttırmak için çiçeklenmeden önce tepesinin kesilmesi işlemidir. Bitki çeşidine göre zamanı ve şekli değişse de genel olarak bitkinin 10-15 yaprağı bırakılarak üst kısmı kesilir.
Varyete: En az bir morfolojik özellik bakımından türden ayrılan, türün yayılış alanı içerisinde gruplar halinde bulunan topluluklardır.
Vejetasyon: Bitkinin tohumdan gelişip tekrar tohum verecek hale gelene kadar geçirdiği dönem.
Yabancı Ot: Yetiştirilmekte olan ürün içerisinde bulunan her türlü bitki bir yabancı ottur. Yabancı ot tamamen yok edilirse avcı böcek kaçar.
Yarka: Pilicin büyüğü
Yeşil Gübre: Bitkilerin olağan hasadı yapılmadan tümü ile toprağa karıştırılmasıyla elde edilen gübrelere “yeşil gübre” denir. Detaylar İçin Bkz; Gübre – Yeşil Gübre
Yumru Gövde: Toprak altında yumrular şeklinde bulunan, çok sayıda saçak kökleri olan toprak altı gövdesi. Örneğin; Patates.
toprakla.farm 